Ruim 100 deelnemers verzamelden zich op woensdag 23 mei in RAI Amsterdam voor het opdoen van nieuwe inzichten over hygiëne tijdens het Hygiëneforum. Een jubileumeditie, want het was de vijfde keer dat NVZ, VSR, Schoonmakend Nederland en Interclean dit forum organiseerden. Het podium was ook dit keer gevuld met bekwame sprekers die tijdens hun presentaties ingingen op het thema ‘Een gezonde organisatie begint bij een goede hygiëne’. Al snel werd duidelijk dat we dat zelf in de hand hebben.
Bij binnenkomst bleek dat bij enkele deelnemers de verwachtingen voor de middag hooggespannen waren: “Ik ben hier voor het eerst en erg benieuwd naar nieuwe ontwikkelingen”. Anderen wisten na deelname aan vorige edities al wat hen te wachten stond: “Goed om vandaag weer een update te krijgen”, “Ik was bij alle eerdere bijeenkomsten aanwezig, dit is dus ook voor mij een jubileum-editie”.
Bekijk hier alle foto's van het Hygiëneforum
Goede ventilatie draagt bij aan een gezonde omgeving
Dagvoorzitter Thomas Hoogendoorn opende het Hygiëneforum met een warm welkom aan de deelnemers en de aankondiging van de eerste spreker: Prof. Dr. Ir. Philomena M. Bluyssen, hoogleraar Indoor Environment, TU Delft.
Bluyssen sprak over binnenluchtverontreiniging en schoonmaak. Ze zoomde allereerst in op het onderzoek van 36 internationale wetenschappers waarmee zij de Wereldgezondheidsorganisatie in coronatijd wisten te overtuigen dat goede ventilatie belangrijk is bij het bestrijden van een pandemie. Om het OMT en het RIVM van het belang van goede ventilatie te laten inzien, filmde het onderzoeksteam in het Lab van TU Delft de effecten van diverse ventilatie-opstellingen, van geen ventilatie of een open raam tot een open binnendeur, alle ramen en deuren open en mechanisch. De wijze van ventilatie liet de verspreiding van zeepbellen in de ruimte zien. De zogenaamde crossventilatie gaf de beste resultaten. Ook bij een onderzoek op scholen was deze conclusie getrokken, vertelt Bluyssen, maar geen houdbare zaak vanwege de kou.
Hoe kunnen we lucht dan wel goed schoonhouden? Een vraag die volgens haar niet eenduidig te beantwoorden is, aangezien dit afhankelijk is van de hoeveelheid uitgeademde aerosolen die het levende virus bevatten, de blootstelling hieraan en de gezondheid van de personen die hieraan blootstaan.
De hoogleraar erkende dat een antwoord gevonden kan worden bij de inzet van mechanische ventilatiesystemen, zoals met een hepafilter, uv-c licht of ionisatie. Ze vertelde dat in het lab niet alleen de werking van de verschillende opties is getest maar ook is gekeken naar geluidsniveau en tochtverschijnselen. De conclusie is dat mechanische ventilatie een goede maatregel kan zijn, maar dat deze wel afhankelijk is van de situering. Daarbij noemde ze een bijkomend aandachtspunt: het panel vond het geluidsniveau onacceptabel. Bluyssen benadrukte dat de indirecte effecten bij redelijk lage geluidsniveaus van 40 dB worden onderschat. Het lichaam reageert hierop als zijnde ergernis en kan hierdoor op langere termijn stress opbouwen. Maar ze gaf aan dat deze systemen inmiddels verder ontwikkeld zijn in de verwachting deze bijvoorbeeld komende winter op scholen te kunnen inzetten.
Bij de afronding van haar presentatie uitte Bluyssen de conclusie: “Het is belangrijk dat we heroverwegen hoe we ventileren en reinigen, waarbij het niet alleen gaat over hoe vaak maar ook hoe en dat we rekening houden met de verschillende wensen en behoeften van mensen en activiteiten. Kortom, een situatiegerichte aanpak is nodig.”
Voedselveiligheid is een verantwoordelijkheid van ons allemaal
De tweede spreekster was Bernadette Ossendorp, Chief Food Safety Officer bij de NVWA, met een toelichting op de rol van de NVWA op het gebied van hygiëne. Zij trapte haar presentatie af met een verwijzing naar godin Hygea, als symbool van reinheid en schoonmaak en gezondheid, en de eed van Hippocrates die geldt voor artsen. Om te laten zien hoe belangrijk hygiëne altijd al gevonden is.
Ossendorp schetste vervolgens een beeld van de NVWA, als grootste rijksinspectieorganisatie van Nederland met 3300 fte, verdeeld over acht vestigingen met het hoofdkwartier in Utrecht, en jaarlijks 150.000 inspecties en 555000 monsters, gericht op voedsel- productveiligheid, dierenwelzijn, klantwelzijn, ontmoedigen tabak verbruik en meer. Om daarna verder uit te leggen dat haar focus ligt op het behartigen van het publiek belang van voedselveiligheid, gestuurd op impact op basis van data en historie. Het werk van de NVWA staat, zoals ze vertelde, in nauw contact met organisaties en de maatschappij en kent een reflectieve rol richting beleidsmakers. Er wordt zo goed mogelijk ingespeeld op wat het meest belangrijk is in de maatschappij ten aanzien van voedselveiligheid in industriële levensmiddelenproductie, bij chemisch en microbiologische veiligheid van levensmiddelen, in horeca & ambachtelijke productie en bij gewasbeschermingsmiddelen biociden en voedselcontactmaterialen.
De NVWA Chief Food Safety Officer benadrukte dat voedselveiligheid een verantwoordelijkheid van het bedrijf zelf is en dat de NVWA-toezicht houdt op de toepassing van HACCP & hygiëne voorschriften met (onaangekondigde) inspecties en (proportionele) handhaving. Daarbij houdt de NVWA samen met bedrijven en branches ontwikkelingen in de gaten zoals nu de circulaire economie, duurzaamheid, klimaatverandering, veranderen van verkoopkanalen, fraude, trends, hypes, veranderen consumptiepatronen en productietechnologieën.
Ze verduidelijkte haar verhaal met een metafoor: “Je kunt naar voedselveiligheid en NVWA kijken als te hard rijden op snelweg. Als wetgever zouden wij willen dat iedereen die met voedsel bezig is, dit veilig doet, dat dat dus niet is om te ontduiken maar serieus over nadenken en mensen in het bedrijf hierin meenemen. We horen soms dat de kwaliteitsmanager zich voelt als roepende in de woestijn. Hij kent de regels en verplichtingen, de rest denkt ´hij doet het wel´. Als er dan een incident is, dan geldt dit wel voor iedereen en moet men weten wat te doen. Wij zouden het fijn vinden als de kwaliteitsmanager beter z’n werk kan doen. En dat er ook een schoonmaak/desinfectie checklist is, met wat er wanneer door wie en hoe gedaan wordt. Wij kijken dan of het plan geschikt is voor het beoogde doel. En als het een extern bedrijf betreft, deze getraind en gecertificeerd is. Wij certificeren en valideren of grijpen in.” Kortom, de aanpak van voedselveiligheid gaat iedereen aan.
Workshops geven een brede kijk op hygiëne
Na de twee intensieve sprekerssessies werd het tijd voor interactiviteit met de workshoprondes. Deelnemers namen ieder deel aan twee van de zeven workshops die tezamen hygiëne vanuit een breed spectrum belichtten:
- ‘Hygiëne in grootkeukens’ door Robert de Brauwer, Werner & Metz.
- ‘Een hygiënische werkomgeving is de verantwoordelijkheid voor iedereen’ door Bert Schulting (Diversey)
- ‘Schoon is gezond. De basis van hygiëne wordt gelegd in de schoonmaak. Met de juiste keuzes is dit te optimaliseren. Cleaning for Health’ door Freek Veneman (VSR)
- ‘Verantwoord schoonmaken en desinfecteren vereisen een goede opleiding!’ Door Marjon Gaikhorst (SVS)
- ‘De grenzen van toezicht op hygiëne - ervaringen van de NVWA’ door Tamara Schaeffer en Herman Jansen (NVWA, domein horeca en ambachtelijke productie)
- ‘Desinfectiemiddelen en wetgeving: hoe zit dit in elkaar? ’door Chuchu Yu (NVZ)
- ‘Mobiele UVC-robotisering’ door Man Yong Tho (Ryberg)
Ter voorbereiding op het Hygiëneforum is met de workshop-presentatoren een interview gehouden. Lees deze interviews voor meer inhoudelijke informatie per workshop: Hygieneforum :: Hygiëneforum 2023.
Het delen van kennis en ervaringen tussen de workshopgevers en de deelnemers leidde tot veel gespreksstof. Druk pratende kwam iedereen terug naar de plenaire zaal voor het laatste gedeelte van de middag.
Hygiëne is een kwestie van voorbeeldgedrag en faciliteren
Hoogendoorn kondigde de laatste spreker aan: Bert Pol, oprichter en voormalig partner bij Tabula Rasa. Met aansprekende praktijkcases liet hij zien wat je vooral wel en niet moet doen om mensen gewenst gedrag te laten doen. Gedreven vertelde hij over zijn ervaringen: “Hygiëne is een boeiend onderwerp, gezien cultuurverschillen en afgesproken gedrag. Ik ben zelf 25 jaar bezig geweest met gedragsbeïnvloeding, onderzoek en communicatie. Ik heb gedrag meegemaakt van keurig en hoogopgeleide mensen die overal propjes en kruimels lieten liggen. Hoe kan dat?”
Pol nam het publiek vervolgens mee in de zeven regels van ‘zijn’ aanpak: 1) Verdiep je in de oorzaken, 2) Neem niet jezelf als uitgangspunt, 3) Wanneer en waar heeft een gedragsinterventie het grootste effect, 4) Faciliteer een maak het wenselijk gedrag gemakkelijk, 5) Maak de norm saillant, 6) Pas op met creatieve en grappige uitingen, 7) Specifieke kenmerken van doelgroep kunnen cruciaal zijn.
Hij benadrukte dat het niet vertonen van gewenst schoon gedrag vaak geen onwil is en dat niet iedereen gelijke deskundigheid en ervaring heeft. Zijn uitspraken onderbouwde hij met aansprekende voorbeelden, waaronder de toiletsituatie in een AZC. Hier kwamen in korte tijd 3000 mensen terecht in een te kleine ruimte met te weinig wc’s die niet voldoende schoongehouden werden. De bewoners plaatsten hun voeten op de toiletbrillen en deden onder meer hun behoefte in het naastgelegen bos. De media en omgeving spraken er schande van. Na onderzoek mensen bleken de bewoners juist heel begaan te zijn met hygiëne en deden hun behoefte liever in het bos dan op de vieze toiletten, uit angst om ziek te worden. Interventie was nodig. “Wij mochten deze uitvoeren, afbeeldingen ontwerpen hoe dit beter kon. Om het eerste ontwerp moesten mensen uit andere culturen lachen, ze vonden het gekke plaatjes. We leerden snel hoe we met een nieuw ontwerp iedereen konden aanspreken.”
Pol: “Belangrijk is dus dat je eerst observeert, je je in de situatie verdiept, de boodschap duidelijk brengt, faciliteert en het goede gedrag mogelijk maakt. Bij de communicatie is het belangrijk rekening te houden met de feiten dat er in Nederland zo’n 2,5 miljoen laaggeletterden zijn, 30% van de bevolking lager opgeleid is, ongeveer 11% digitaal beperkt is en zo’n 2,3 miljoen mensen een IQ tussen 70-85 hebben (SCP). Denk dus heel goed na over hoe je de boodschap brengt om het juiste gedrag te kunnen realiseren.”
Tot besluit: Hygiëne heb je zelf in de hand
Het forum liep ten einde. De dagvoorzitter rondde de middag af met een dankwoord aan allen die hebben bijgedragen aan een inhoudelijk interessant Hygiëneforum 2023. Als slotact introduceerde hij Tim Zegers die het publiek verraste met een op maat gemaakt lied, waarin hij alle aspecten van de middag had verwerkt. Vol enthousiasme motiveerde hij de zaal om het refrein mee te zingen. Na enkele voorzichtige tonen, werd al snel voluit meegezongen: ‘Hygiëne, hygiëne, hygiëne, zonder dat wordt het riskant. Hygiëne, hygiëne, hygiëne, heb je zelf in de hand.’ Een refrein dat kort en krachtig weergaf waar het tijdens het forum om draaide: hygiëne. En hoe belangrijk het is om nieuwe inzichten voor schone organisaties en omgevingen met elkaar te blijven delen via een forum, om vervolgens de nieuwverworven kennis zelf goed in te kunnen zetten. Want uit alles blijkt, we moeten het zelf doen en elkaar het juiste voorbeeldgedrag geven.
Waren de verwachtingen uitgekomen? Tijdens de borrel beaamden meerdere deelnemers: ‘Ja, ik heb toch weer wat nieuws opgestoken’, ‘Ik heb een brede insteek gehoord, hygiëne is en blijft veelzijdig’, ‘ik ben er volgende keer zeker weer bij’