Zoeken in de kennisbank

Schone schijn? Onderzoek naar de hygiënische toestand van toiletten in het primair onderwijs

De hygiënische situatie van openbare toiletten is steeds vaker onderwerp van aandacht in de media. Voor VSR aanleiding om een onderzoek uit te voeren om meer gegevens over de feitelijke hygiënische toestand van openbare toiletten te verkrijgen en om manieren te vinden om die hygiënische toestand te verbeteren. VSR heeft de Stichting Onderzoek Huishoudelijke en Institutionele Technologie (SOHIT) gevraagd het feitelijke onderzoek uit te voeren. Het onderzoek is toegespitst op toiletten in het primair onderwijs (twee scholen zijn onderzocht). Deze toiletten worden gebruikt door (kleine) kinderen. Deze gebruikers zijn relatief kwetsbaar en kinderziektes en ongemakken in hun directe omgeving komen relatief vaak voor. Bovendien is de overdracht van micro-organismen van de hand (die net de wc-bril heeft aangeraakt) naar de mond niet ondenkbaar. Daarnaast wordt ook het onderwijs in toenemende mate geconfronteerd met beperktere budgetten voor schoonmaakonderhoud. De effecten op de hygiënische kwaliteit zijn echter vaak onbekend.

Het onderzoek bestaat uit drie fasen, waarvan de eerste twee fasen op dit moment al zijn afgerond. De derde fase zal begin 2005 worden afgerond.

Fasen onderzoek:
1. Selectie van oppervlakken, zoals wc-bril, kraan, etc. en micro-organismen
2. Bepalen feitelijke hygiënische toestand van de geselecteerde oppervlakken
3. Effecten van mogelijke aanpassingen in het schoonmaakprotocol, de inrichting of voorlichting aan de gebruiker.

Selectie van oppervlakken en micro-organismen

Belangrijk voor de selectie van de oppervlakken is dat het contactoppervlakken betreft. Overdracht van micro-organismen vindt immers plaats via het contact van de hand met een oppervlak. Bij het selecteren van de contactoppervlakken is rekening gehouden met het gedrag van jonge schoolgaande kinderen.

De volgende oppervlakken zijn geselecteerd voor het onderzoek:
1. Wc-bril aan de voorzijde, halverwege het midden;
2. Wc-bril aan de achterzijde
3. Buitenkant van de wc-pot aan de voorzijde, halverwege het midden;
4. Doortrekmechanisme;
5. Wastafelkraan;
6. Bedieningsknop van de zeepdispenser.

Op deze oppervlakken (monsterplaatsen) is vervolgens de aanwezigheid en de hoeveelheid micro-organismen bepaald. Daarbij is gekeken naar de volgende micro-organismen:
· Totaal kiemgetal
· Enterobacteriacae (verder te noemen entero’s)
· Staphylococcus Aureus
· Bacillus
· Pseudomonas

De monstername heeft plaatsgevonden door te ‘swabben’ met een natte swab over het te onderzoeken oppervlak. De hoogste kiemgetallen zijn gevonden op de kranen en de wc-brillen aan de voorzijde. Op een kraan in een van de scholen zijn bijvoorbeeld 4000 micro-organismen per cm2 aangetroffen. Op deze oppervlakken werden ook entero’s, Staphylococcus Aureus en Bacilli gevonden. Ook op de zeepdispenser zijn relatief hoge aantallen van verschillende soorten micro-organismen aangetroffen. De buitenkant van de wc-pot en het doortrekmechanisme bleken verhoudingsgewijs ‘schoon’.

Op basis van deze resultaten is de feitelijke hygiënische toestand van de toiletten onderzocht aan de hand van kranen en wc-brillen als oppervlakken en het totale kiemgetal, entero’s en Staphylococcus Aureus als micro-organismen.

Feitelijke hygiënische toestand

Bij deze fase van het onderzoek is de feitelijke hygiënische toestand van de kraan en de wc-bril onderzocht. Gedurende twee weken zijn deze oppervlakken driemaal per dag bemonsterd. Het was hierbij interessant om te kijken of er een verschuiving van de hygiënegraad in de tijd optreedt. Is het ’s avonds microbiologisch gezien vuiler dan ’s ochtends? Hoe is de situatie op maandagochtend; hebben micro-organismen de kans gehad om uit te groeien of zijn de omstandigheden hiervoor juist ongunstig?

De twee onderzochte scholen laten ongeveer hetzelfde beeld zien. Het besmettingsniveau op de kraan is gedurende de gehele dag min of meer constant. Voor de wc-bril geldt echter dat in de loop van de dag steeds meer micro-organismen worden gevonden. Daarnaast blijkt het totale kiemgetal ’s ochtends lager te liggen dan ’s avonds. Een effect van een dag in de week is in het onderzoek niet naar voren gekomen. Het besmettingsniveau ligt op de wc-bril hoger dan op de kraan.

Zonder direct een waardeoordeel te hangen aan de gevonden resultaten mag worden geconcludeerd dat de hygiënische toestand van de onderzochte toiletten (onderzochte oppervlakken) op de scholen te wensen overlaat.

In fase drie van het onderzoek wordt gekeken naar het mogelijke effect op de hygiënische toestand van veranderingen in het schoonmaakprotocol, aanpassing van de inrichting van het toilet of voorlichting aan de gebruiker.